Peter Smet, directeur Stimuleringsfonds: “De journalistiek moet op zoek naar een duurzame relatie met gebruikers”

“De grootste uitdaging voor de journalistiek is, en dat is misschien ook de eeuwige uitdaging, hoe blijf je relevant?” Dat zei Peter Smet, directeur van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek (SvdJ), in de MediaMatters-radioshow. “Er wordt vaak gezegd dat de journalistiek de vierde macht is en de waakhond van de democratie. Maar dat zeggen is volgens mij niet genoeg om het daadwerkelijk te zijn en te weten of je het goed genoeg doet.”

Peter Smet volgde op 1 januari René van Zanten op, die na elf jaar afscheid nam als directeur van het SvdJ. Peter gaf voor zijn benoeming onder meer leiding aan het innovatieprogramma van het fonds, de SvdJ Accelerator. Daarvoor werkte hij onder meer bij de VPRO en De Balie.

Relatie met gebruiker

Volgens Smet hebben we er lang niet bij stil hoeven staan of burgers de journalistiek ook wel zo belangrijk vinden. “Het was toch vrij vanzelfsprekend dat iemand je krant las of naar je radioprogramma luisterde. Nu moeten we actief op zoek naar een relatie met de gebruiker. Dat is niet alleen omdat bijvoorbeeld kranten met elkaar concurreren, maar ze concurreren ook met Netflix, Spotify en noem maar op.”

Het stoort Peter dat een band opbouwen met de gebruiker onvoldoende leeft in de journalistiek. “Er wordt vaak gezegd dat zoiets tijd kost. Terwijl als we nu even nadenken: de journalistiek is er voor de burger en niet voor zichzelf. Als wij een manier kunnen vinden om wel een duurzame relatie op te bouwen met gebruikers die op zijn beurt ook de journalistiek weer iets oplevert, dan denk ik dat we een goede kant opgaan.”

Programma’s die het SvdJ heeft opgezet, zoals de accelerator, kunnen hierbij een rol spelen, vindt Smet. “Daar beginnen we altijd met de vraag ‘welk probleem ben je nu eigenlijk aan het oplossen?’. Dat dwingt journalisten om in gesprek te gaan met gebruikers. Te kijken naar wat beweegt die mensen nu eigenlijk? Dan kom je er toch vaak achter dat journalisten het vaak hebben over allerlei verheven principes. Burgers hebben het er helaas ook vaak over dat ze zich gewoon vervelen. Dan moeten ze kiezen: scrollen ze even door Facebook of TikTok of lezen ze een artikel in de krant. Dat is ineens een heel ander speelveld. Dan kan je echte vragen gaan beantwoorden met elkaar.”

Kerstboom

De activiteiten van het Stimuleringsfonds zijn wel een beetje een kerstboom met heel veel ballen geworden, moet Smet toegeven. “Door politieke besluiten zijn we veel meer dingen gaan doen. Op het gebied van onderzoeksjournalistiek, maar ook als het gaat om lokale journalistiek. Een van de grote uitdagingen voor ons is om te kijken hoe we meer samenhang in de verschillende activiteiten kunnen brengen.”

Volgens Smet is het verbeteren van de ‘infrastructuur’ van de journalistiek de grote opdracht van zijn fonds. “Daar kan je drie lagen in onderscheiden. Je moet allereerst zorgen dat er een goede professionele journalistieke basis is. Daar gaat zo’n pilot voor de lokale journalistiek bijvoorbeeld over. Dan heb je de tweede laag van verbreding en vernieuwing. Daar gaan onze innovatieprogramma’s zoals de accelerator over. Als laatste heb je dan de verdieping. Als alles eenmaal staat, en je wilt die diepere laag aanbrengen van controlerende macht, dan heb je nog onze regelingen voor onderzoeksjournalistiek. We kijken nu of die verschillende lagen wel met elkaar in balans zijn. En we kijken of we de organisatie meer aan die lagen kunnen aanpassen, in plaats van elke keer een speciaal iemand voor een regeling aan te nemen.”

Nieuwe infrastructuur

Smet zegt dat ‘klassiek subsidiëren’ niet meer voldoet, als je kijkt naar wat de sector nodig heeft om te komen tot een nieuwe infrastructuur. “Klassiek subsidiëren betekent: ik geef jou een som geld en jij belooft dat je in ruil voor dat geld binnen deze planning deze resultaten gaat behalen. Op het moment dat je nieuwe dingen gaat doen, bijvoorbeeld dingen opzetten die er nog niet waren, dat kan je dat soort dingen niet beloven. Dan ben je je eigen teleurstelling aan het organiseren.” Peter zou graag die innovatieve aanpak integreren in de werkwijze van het fonds.

“Dat is een werkwijze waarbij we leven met de onzekerheid dat resultaten niet zijn gegarandeerd. Dat betekent kleine experimenten opzetten. Dus eerst de risico’s uitzoeken, en vandaar steeds een stapje verder groeien naar begeleiding. Dan zou de subsidie pas aan het eind van de rit om de hoek komen kijken. Als we dat systeem zouden kunnen invoeren bij het fonds en we krijgen de sector daarin mee, dan zou ik heel tevreden zijn.”

Luister hieronder naar het hele interview met Peter Smet op New Business Radio.