Hoe ga je als betrekkelijk kleine mediapartijen in de wereld, de datastrijd aan met giganten als Google en Facebook? In ieder geval proberen, zei Martijn van Dam bij de presentatie van de plannen van de Nederlandse Datakluis. De persoonlijke datakluis is volgens hem hét antwoord op de datadominantie van Big Tech. Een noodzakelijk antwoord. “Misschien floppen we, maar we moeten het proberen”, aldus Van Dam tijdens het Cross Media Café Nederlandse Datakluis.
Data is niet het makkelijkste onderwerp voor een Cross Media Café. “Het is ongrijpbaar en lastig om in anderhalf uur samen te vatten” zei moderator Monique van Dusseldorp terecht. Toch zat de grote zaal in Beeld en Geluid bomvol met honderden kijkers online. Het onderwerp leeft, en zeker niet alleen in de mediasector.
De belangstelling ging vooral uit naar de presentatie van de plannen van de Stichting Nederlandse Datakluis. Dat is een initiatief van de vijf grote mediapartijen: DPG Media, Mediahuis, NPO, RTL en Talpa Network. Zij hebben de stichting opgericht kort na de bekendmaking van de gezamenlijke innovatieagenda van de mediasector in oktober. Daarin is data een groot onderdeel.
De mediabedrijven hebben dan ook een belangrijke economische reden om iets te doen aan de datadominantie van de grote techbedrijven. Bijna 80% van de inkomsten uit digitale advertenties komt terecht in de zakken van voornamelijk Google en Facebook. Het aandeel in die advertentiemarkt van de Nederlandse mediabedrijven daalde van 46% in 2015 tot 23% in 2020. Het terugwinnen van marktaandeel zou de mediabedrijven honderden miljoenen opleveren. Ook biedt de datakluis voor mediabedrijven meer mogelijkheden voor personalisatie van content.
Behalve inkomsten voor de mediasector zijn er nog meer redenen om de persoonlijke datakluis van de grond te krijgen, legde Van Dam uit. Doordat onze data grotendeels in handen is van buitenlandse techbedrijven, kunnen zij ook onze contentconsumptie beïnvloeden. Dat kan weer leiden tot filterbubbels en polarisatie. En zelfs tot het verspreiden van desinformatie. “Het internet is stuk”, vatte Van Dam het samen. “Het is gemonopoliseerd door de techbedrijven. Die weeffout moeten we herstellen.”
Hierboven: de datakluis uitgelegd in een video van de Stichting Nederlandse Datakluis
De plannen van de Stichting Nederlandse Datakluis vallen in twee delen uiteen. Zo moet er een datanutsbedrijf komen, waarbij privacy voorop staat. Burgers kunnen dan zelf beslissen over wie ze toegang willen geven tot hun data. Daarnaast zal er onderzoek plaatsvinden naar concrete toepassingen van de datakluis. Allerlei instellingen en bedrijven – ook startups – moeten de mogelijkheden gaan testen. Van Dam gaf toe dat er nog veel aspecten van de datakluis moeten worden onderzocht. “Maar we moeten het proberen, want de tijd is er rijp voor.”
Om de plannen te realiseren, heeft de stichting een subsidieaanvraag ingediend bij het Nationaal Groeifonds. Daarbij gaat het om een bedrag van 50 miljoen euro, zei Van Dam. In juni wordt de aanvraag beoordeeld en in juli zal duidelijk zijn of het geld daadwerkelijk wordt toegekend. In de tussentijd werkt de stichting aan een plan B, voor het geval dat de subsidie niet doorgaat.
De Nederlandse Datakluis wil graag samenwerken met andere partijen, ook van buiten de media. Inmiddels hebben zich al vele onderzoeksinstellingen, organisaties en bedrijven gemeld en zich als partner aangesloten. Daarbij is vooral de samenwerking met de Vlaamse overheid belangrijk. Daar zijn al stappen gezet op weg naar een persoonlijke datakluis en zijn ze al in de testfase beland.
Esther de Loof van het Vlaamse SolidLab vertelde dat er nu een eerste concrete case loopt. Daarbij gaat het om het delen van diploma’s. Die worden opgeslagen in je persoonlijke datakluis, een systeem dat al in Zweden draait. De ogen zijn op Vlaanderen gericht, want er zijn nog niet veel initiatieven met de persoonlijke datakluis echt van de grond gekomen. “Wereldwijd wordt er veel naar ons gekeken”, gaf De Loof dan ook toe. Er staat ook veel op het spel voor Solid, een van de bedrijven die technologie voor de datakluis ontwikkelde. “Ik heb dan ook het telefoonnummer van Tim Berners-Lee“, grapte De Loof.
Simone van der Burg van Waag Futurelab zei dat er voor haar organisatie ook een rol is weggelegd bij het onderzoek dat de Nederlandse Datakluis wil doen. Ze vertelde dat Waag burgers wil gaan raadplegen over de datakluis. Er zullen bijeenkomsten komen, waar een representatieve vertegenwoordiging van de bevolking z’n zegje zal kunnen doen over de datakluis.
Journalist en onderzoeker Peter Olsthoorn was kritisch. Veel initiatieven rond de persoonlijke datakluis gaan volgens hem ten onder door naïviteit. “De helft is mislukt en de andere helft is niet zichtbaar.” Toch moet er volgens Olsthoorn wat gebeuren. “We zitten in een data-oorlog waar honderden miljarden in omgaan. We kunnen met dit initiatief in Nederland het heft in eigen handen nemen. Om het te laten slagen, moet er wel een duidelijke focus zijn en moeten de voordelen van de datakluis voor de burger duidelijk zijn.”
Lees ook het achtergrondartikel dat we eerder publiceerden: De datakluis: solide plan bindt strijd aan met techreuzen.
Kijk hier het hele Cross Media Café terug:
De foto’s hierboven zijn van Lex van Lieshout.