Nieuwe technieken bieden kansen voor het vertellen van verhalen die we niet mogen vergeten. 2019 staat bij veel erfgoedinstellingen in het teken van de wereldberoemde schilder Rembrandt van Rijn. Dit jaar is het 350 jaar geleden dat de Hollandse meester stierf. Welke technieken bieden kansen voor de verhalen van en over Rembrandt? Inmiddels zijn augmented reality, virtual reality en kunstmatige intelligentie hiervoor ingezet. In dit artikel lees je over vijf toepassingen waarmee je Rembrandt kan (her)ontdekken.
Met behulp van moderne techniek was het al mogelijk om stemgeluid om te zetten naar schetsen van gezichten. Deze techniek werd omgedraaid voor de reconstructie van het stemgeluid van Rembrandt. Op basis van Rembrandts zelfportretten zijn Nederlandse en Amerikaanse wetenschappers aan de slag gegaan. Algoritmes hebben onder andere de zelfportretten geanalyseerd. Ook is er naast uiterlijke kenmerken gekeken naar de capaciteit van zijn longen en hoe hij zou hebben geademd.
De reconstructie is gebruikt om zes schilderlessen op te nemen. In deze filmpjes legt ‘de meester’ uit hoe je een portret moet schilderen. Omdat de Nederlandse taal in de zeventiende eeuw heel anders was zijn de video’s ook ondertitel. De video’s zijn te vinden op het YouTube-kanaal van ING, de initiator van het project.
Het lijkt mij heel gaaf als ze de stem van Rembrandt ook verwerken in ‘Meeting Rembrandt’. In deze virtual reality-ervaring ga je terug in de tijd. Je neemt een kijkje in het historische atelier van de schilder.
Rembrandt vertelt je over zijn werk en waarom het zo controversieel was in die tijd. Ook beleef je belangrijke momenten uit Rembrandts leven. Waaronder de totstandkoming van de Nachtwacht. Bijzonder is dat Rembrandt reageert op je interactie, hierdoor heb je het gevoel dat je echt in zijn atelier staat. Deze VR-belevenis van Force Field en Oculus Studios won in 2018 de prijs voor allerbeste vr-belevenis van dit moment.
Er gaat natuurlijk niets boven de ervaring van de echte Nachtwacht. Maar via de interactieve documentaire Beleef de Nachtwacht kan je echt in dit meesterwerk duiken. NTR ontwikkelde samen met het Rijksmuseum een audiovisuele interactieve ontdekkingstocht door De Nachtwacht. Op beleefdenachtwacht.nl duik je in de geheimen en verhalen van het schilderij. Je kan extreem inzoomen en daardoor details zien die je anders niet zou zien. Ook worden figuren zoals Kapitein Frans Banninck Cocq, het meisje en de onbekende man uitgelicht.
Het gevoel dat je in het schilderij wordt getrokken wordt versterkt door gecomponeerde muziek die verandert als je door het schilderij beweegt. Ook de voice-overs van Nasrdin Dchar over de verhalen, geheimen en symbolen versterken deze ervaring.
Het Stadsarchief Amsterdam bezit de grootste collectie Rembrandtdocumenten. Helaas is het zeventien-eeuwse handschrift moeilijk te lezen. Hierdoor kennen relatief weinig mensen de verhalen over het persoonlijke leven van de kunstenaar. Omdat Stadsarchief Amsterdam deze documenten toegankelijk wil maken voor het grote publiek, ontwikkelde zij in samenwerking met Synergique en Doruk Eker de interactieve tentoonstelling Rembrandt Privé.
Private World of Rembrandt – AR Casefilm from Synergique on Vimeo.
Tot 7 april 2019 kan je met een iPad, de zogeheten Rembrandt viewer, de documenten bekijken. Door de documenten te scannen komen deze tot leven met verhalen, teksten en animaties in augmented reality. Mijn favoriet zijn de zelfportretten van Rembrandt waar je doorheen kan lopen. Je begint met een jonge Rembrandt en eindigt bij de vitrine met een van zijn latere zelfportretten. Hierdoor zie je Rembrandt en zijn schilderstijl écht veranderen door de tijd.
Een mooi voorbeeld van de combinatie van kunstmatige intelligentie en erfgoed is de BolFlinck Messenger. Via Facebook Messenger kan je in gesprek met drie 17-eeuwse karakters. Deze karakters nemen je op een persoonlijke manier langs de werken van Rembrandts meesterleerlingen. Zelf zijn de drie karakters ook terug te vinden in de tentoonstelling. Je kan bijvoorbeeld een tour volgen met Frederick Sluijsken, een 8 jarige jongen uit een burgergezin, naaktmodel Catharina Jans of met Joan Huydecoper, de voormalig burgermeester van Amsterdam. Er is nagedacht over het karakter van de figuren. Zo vertelt Frederick je interessante inside stories en grappige anekdotes. Erg slim zijn de chatbots trouwens niet. Bezoekers kunnen reageren op vragen en stellingen, maar chatbot Huydecoper is al snel de draad kwijt.
De tentoonstelling was tot 18 februari 2018 te zien in het Amsterdam Museum. De chatbots zijn nog wel actief. En aangezien de chatbots niet zuinig zijn met het delen van foto’s en gifjes is het verhaal zonder de tentoonstelling ook goed te volgen. Nieuwsgierig? Ga in gesprek met Frederick, Joan of Catharina.
Met kunstmatige intelligentie, virtual- of augmented reality kan je de museumbezoeker verrassen. Zo kan je erfgoed op een nieuwe manier presenteren, objecten tot leven brengen en de bezoeker onderdeel maken van het verhaal. Inspelen op de beleving is naar mijn idee dé manier om verhalen te vertellen die die we niet mogen vergeten.