Creatieve industrie aanjager van economische groei

(Slaven Mandic van Mediahuis Nederland, foto Merlijn Doomernik)

De creatieve industrie en ICT zijn aanjagers van de economische groei in de periode van hoogconjunctuur tussen 2015 en 2018. Het aantal banen in de creatieve industrie groeit in de periode 2015-2018 met 3,4 procent per jaar. Dat is twee keer de gemiddelde jaarlijkse groei van de gehele economie. Dat blijkt uit de Monitor Creatieve Industrie 2019 die Media Perspectives maandag presenteert in Amsterdam.

Voor ICT is het gemiddelde jaarlijkse groeicijfer 2,6 procent. Gezamenlijk zijn beide sectoren inmiddels goed voor 7,7 procent van de banen in Nederland, de creatieve industrie voor 4 procent. Dat komt neer op 344.000 banen. ICT is goed voor 3,7 procent (320.000 banen).

De belangrijkste uitkomsten van de Monitor op een rijtje:

• De creatieve industrie en ICT zijn een banenmotor voor Nederland
• Design is een sterk groeiende bedrijfstak
• Zelfstandige ondernemers domineren in de creatieve industrie
• Vanaf 2015 verbindt de creatieve industrie banengroei aan waardegroei
• De concentratie in de grote steden van de creatieve industrie en ICT neemt toe
• Tussen de 40 en 60 procent van de creatieve professionals werkt buiten de creatieve industrie
• De creatieve industrie heeft ook een grote maatschappelijke waarde

Design sterke groeier

Design is de sterkst groeiende bedrijfstak binnen de creatieve industrie met een groei van ruim 12.000 banen in de jaren 2015-2018. Dat is een gemiddelde groei van maar liefst van 16 procent per jaar. Op het grensvlak van creativiteit en digitale technologie vindt veel innovatie en groei plaats. Dat is in het vooral zichtbaar in de bedrijfstakken digital design en gaming.

Voor een deel gaat deze groei ten koste van andere creatieve domeinen. Zo is de groei bij de reclamebureaus de afgelopen periode gestagneerd. Veel marketinguitgaven van bedrijven verschuiven naar online en daar heeft de sector te maken met nieuwe concurrenten. Naast Facebook en Google zijn dit de digital design agencies en digitale marketingbureaus. Die staan vaak als ICT-bedrijf geregistreerd.

Kleinschaligheid

Kleinschaligheid is een kenmerk van de creatieve industrie, blijkt uit de Monitor. Met 4 procent van de banen is de sector verantwoordelijk voor 11,3 procent van de bedrijfsvestigingen. Zelfstandige ondernemers domineren, in het bijzonder binnen kunsten en cultureel erfgoed.

De ICT-sector is met 3,7 procent van de banen verantwoordelijk voor 4,7 procent van de vestigingen. Binnen ICT domineren – anders dan binnen de creatieve industrie – de grotere bedrijven met meer dan 50 banen.

Verdienvermogen

Vanaf 2015 verbindt de creatieve industrie banengroei aan waardegroei. Sinds 2017 groeit de waarde zelfs sterker dan het aantal banen en verbetert het verdienvermogen. Dat is grotendeels terug te voeren op positieve ontwikkelingen binnen kunsten en cultureel erfgoed en creatieve zakelijke dienstverlening.

Binnen de ICT-sector is de omslag naar verbetering van het verdienvermogen eerder gemaakt. In 2009 en 2010 laat de waardeontwikkeling een dip zien, terwijl het aantal banen gelijk blijft. Vanaf 2011 is er sprake van een sterke stijging in toegevoegde waarde zonder dat er sprake is van banengroei. Vanaf 2014 groeit ook het aantal banen, terwijl de gegenereerde toegevoegde waarde sterker toeneemt. Het verdienvermogen verbetert, vanaf 2016 zelfs aanzienlijk.

(Simone Post van designers collectief Envisions, foto Merlijn Doomernik)

Concentratie in steden neemt toe

Amsterdam is met meer dan 100.000 banen in creatieve industrie en ICT. Daarmee is het met afstand de belangrijkste creatieve en ICT-stad van Nederland. Eén op de vijf banen in creatieve industrie en een op de tien banen in ICT is te vinden in de hoofdstad. Tegelijkertijd heeft Amsterdam met 16 procent van haar totale economie het op één na grootste aandeel van banen in creatieve industrie en ICT van Nederland.

In 2018 Nederland zijn er tien steden met meer dan tienduizend banen in de creatieve industrie en ICT samen, in 2015 waren dit er nog zeven. De stedelijke concentratie van beide sectoren neemt dus toe.

De stad met de sterkste specialisatie in creatieve industrie en ICT is Hilversum. Daar bevindt ruim een kwart van alle banen zich in een van beide sectoren. De stad stoelt haar specialisatie op haar unieke mediacluster, onder meer geconcentreerd op het Media Park. Hilversum is qua omvang de zevende concentratie van creatieve industrie en ICT na de G4, Groningen en Eindhoven. Dit is opmerkelijk omdat Hilversum qua omvang op zich slechts de 35e stad van Nederland is.

Embedded creativity

De focus op creatieve banen in de brede economie, in plaats van op banen bij bedrijven in de creatieve industrie, opent een nieuw perspectief op waardecreatie. Uit de Monitor blijkt dat tussen de 40 en 60 procent van de in Nederland werkzame creatieve professionals, buiten de creatieve industrie werkt.

De kracht van creativiteit is dus groter dan die van de creatieve industrie alleen. Zij zijn als het ware ingebed in andere sectoren. Dat wordt daarom ook wel ‘embedded creativity’ genoemd.

Maatschappelijke waarde

Niet alle vormen van waardecreatie worden in beeld gebracht bij het kwantificeren van de economische bijdrage. In het recent geformuleerde missiegedreven innovatiebeleid is het crossover-concept doorvertaald naar een sleutelrol van de creatieve industrie in de transities die nodig zijn om grote maatschappelijke uitdagingen tegemoet te treden.

De maatschappelijke waarde van creatieve productie ontstaat door het ontwikkelen van toekomstgerichte ideeën en concepten die bijdragen aan een beter functionerende samenleving. Behalve de ontwerpsectoren vervullen de kunsten hier ook een belangrijke rol.

Dat geldt ook voor de inrichting van het maatschappelijke debat. De creatieve industrie is daarmee van groot belang voor de werking van ons democratisch systeem en andere pijlers van onze samenleving.

Zevende editie

Deze Monitor creatieve industrie 2019 is alweer de zevende editie van dit onderzoek. De productie is bekostigd door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, en gemeente Hilversum.

Het gaat in deze blik op de creatieve industrie om een sector die creativiteit in zijn naam draagt. De sector drijft op het creërende en scheppende vermogen van individuen, groepen, bedrijven en organisaties. Creatie, productie en exploitatie (of uitgeven) vormen samen de kern van de creatieve industrie. Dat geldt voor de drie hoofdcategorieën of deelsectoren die binnen de creatieve industrie worden onderscheiden: de media- en entertainmentindustrie, kunsten en cultureel erfgoed en creatieve zakelijke dienstverlening.

ICT

ICT is zowel van belang als zelfstandige economische sector én als enabler van innovatie in de gehele economie. Ontwikkelingen in de ICT-sector hebben bijzondere implicaties voor de creatieve industrie omdat in beide sectoren informatie centraal staat in de bedrijfsvoering. De één creëert, produceert en exploiteert informatie en symbolisch materiaal voortkomend uit creatieve productie; de ander zorgt voor technologie gericht op productie, distributie en consumptie van informatie.

Op het breukvlak van ICT en creatieve industrie ontstaan vormen van bedrijvigheid die steeds moeilijker toe te wijzen zijn aan de een of de ander. Andersom geldt dat de creatieve industrie ICT-systemen toegankelijk maakt door user interface design en customer journeys. Ze bedenkt ook toepassingen voor internet of things en big data. Een ander element dat creatieve industrie en ICT verbindt, is dat de ontwikkelingen in deze domeinen gevolgen hebben voor de economie als geheel.

Cases van ondernemers

Naast het perspectief van de bedrijven in de creatieve industrie, is in de Monitor creatieve industrie 2019 voor het eerst de rol en betekenis van creatief scheppend talent bepaald voor de werkgelegenheid. Nieuw voor deze editie van de Monitor creatieve industrie is ook de extra publicatie met acht cases van creatieve ondernemers. Die voorbeelden laten zien dat niet alle impact die creatieve makers en bouwers genereren, kan worden gevat in de cijfers van de Monitor. Er vindt veel meer waardecreatie door de creatieve industrie als bron van kwalitatief hoogstaande innovatie en vernieuwing, en als procesinnovator. De creatieve industrie heeft daarom niet voor niets een sleutelrol in het nieuwe missiegedreven innovatiebeleid.

De Monitor creatieve industrie 2019 en de acht profielen kan je hier downloaden.